Modlitwa psalmami – Wprowadzenie
W Konstytucji dogmatycznej o Objawieniu Bożym „Dei Verbum” Soboru Watykańskiego II czytamy: „Tak wielka tkwi w słowie Bożym moc i potęga, że jest ono dla Kościoła podporą i siłą żywotną, a dla synów Kościoła utwierdzeniem wiary, pokarmem duszy oraz źródłem czystym i stałym życia duchowego” (KO nr 21).
Życie duchowe ludu Bożego od wieków czerpie z obfitego źródła słowa Bożego. Pismo święte jest skarbcem modlitewnych tekstów, np. „Ojcze nasz”, maryjny „Magnificat”, Kantyk Mojżesza (Wj 15), Pieśń Trzech Młodzieńców (Dn 3). Mamy modlitwy, które oprócz tekstu biblijnego mają jakiś własny, np. Pozdrowienie Anielskie, Anioł Pański. Wreszcie wiele modlitw naśladuje modlitwy biblijne, czerpie stamtąd wzór, inspiracje. Widać to w modlitewnikach, a zwłaszcza w bogatym zbiorze pieśni kościelnych.
Modlitwa osobista i wspólnotowa sięga zwłaszcza do Psałterza. Kościół przejął od ludu Starego Przymierza ten skarbiec modlitwy zawarty w Piśmie świętym. Jako natchniona księga Pisma Świętego był on przyjmowany jako słowo modlitwy namaszczone Duchem Świętym.
Atanazy z Aleksandrii w liście do Marcelina scharakteryzował cztery istotne cechy Psałterza:
1) chrześcijanin znajduje w nim wszystkie podstawowe prawdy, które zawarte są też w całej Biblii;
2) w Psałterzu człowiek może całkowicie odnaleźć siebie – wszystkie ludzkie doświadczenia;
3) Psałterzem posługują się wszyscy wierzący w Chrystusa, zatem modlący się słowami psalmów wypowiada swoje modlitwę we wspólnocie;
4) Psałterz jest zwierciadłem, w którym odbija się całe chrześcijaństwo.
Prowadzi on do poznania samego siebie, do Boga i do wszelkiego stworzenia.
Pustelnicy odmawiali psalmy podczas swoich nocnych czuwań. Św. Benedykt dla swoich mnichów ułożył modlitwę psalmami, która dała początek liturgicznej modlitwie Kościoła. Św. Franciszek z Asyżu z takim upodobaniem modlił się psalmami, że na ich wzór ułożył kilkanaście „własnych” psalmów, które składały się z fragmentów psalmów i innych tekstów biblijnych i liturgicznych. Sobór Watykański II podkreślił szczególną wartość Liturgii Godzin i zalecił jej odmawianie nie tylko osobom duchownym i konsekrowanym, ale także wiernym świeckim. W każdej Mszy świętej, w Liturgii Słowa mamy także psalm, który w swej treści łączy się z czytaniem mszalnym, pozwala nam je medytować i „podpowiada” nam modlitewną odpowiedź na usłyszane słowo Boże. Psalmy ze swej natury są utworami przeznaczonymi do śpiewania, poprzez takie ich wykonywanie uzyskują pełne „brzmienie” swej formy i treści.
Z Księgi Psalmów wielu wiernych chętnie korzysta w osobistej modlitwie. Zwłaszcza z myślą o nich warto przypomnieć, że dla owocniejszej modlitwy psalmami warto poznawać ich kontekst literacki, teologiczno-duchowy, liturgiczny i egzystencjalny. Na przykład, jak istotne i pomocne jest zauważenie charakterystycznej cechy hebrajskich tekstów poetyckich, do których należą psalmy. Otóż, często druga część wersetu powtarza myśl zawartą w pierwszej części, używając synonimów, albo korzystając z określeń przeciwstawnych. Daje to podstawę do tego tradycyjnego podziału każdego wersetu psalmów na dwie, albo niekiedy trzy, części. „Powtórzenie” myśli, czasami przedłużone w kolejnych wersetach psalmu ma różne implikacje: służy podkreśleniu zawartego przesłania, medytacji nad pewną prawdą, wyrażenia uczuć.
Bogactwo językowe, liczne metafory, symbolika – to wszystko stanowi o pięknie słownej szaty tych tekstów. Ona jednak służy w nich przekazowi treści –prawdziwego pokarmu dla duszy, słowa objawienia i modlitwy. Teologia Psałterza odzwierciedla praktycznie całość starotestamentalnej teologii. Dla jej poznania pomocne będą komentarze, słowniki i inne opracowania. Poniżej podaję kilka wybranych publikacji:
A. Tronina, Teologia psalmów. Wprowadzenie do lektury Psałterza (Seria: Jak rozumieć Pismo Święte t.8) (Lublin 1995);
H. Witczyk, Psalmy- dialog z Bogiem (Attende Lectioni XIX) (Katowice 1995);
J. St. Synowiec, Wprowadzenie do Księgi Psalmów (Kraków 1996);
W. Zatorski, Psalmy – szkoła mądrości (Modlitwa Kościoła 5) (wyd. 2 popr., Tyniec 2003);
Jan Paweł II i Benedykt XVI rozważają Psalmy, Izabelin-Warszawa 2006.
o. dr Michał Baranowski OFMConv
o. dr Michał Baranowski OFMConv (ur. 04.02.1964 r. w Lęborku) jest biblistą specjalizującym się w egzegezie Starego Testamentu. Bardzo leży mu na sercu, by Słowo Boże docierało do tych, którzy go pragną i potrzebują. Z tego powodu angażował się w pracę formacyjną z nauczycielami, nowicjuszami (jako mistrz nowicjatu), klerykami swego zakonu (przez wiele lat był wykładowcą i rektorem seminarium w Łodzi-Łagiewnikach) i studentami teologii (jest wykładowcą UKSW). Obecnie łączy pracę dydaktyczną z funkcją duszpasterza akademickiego w Poznaniu.
Jest osobą ujmującą autentyzmem swego życia, prostotą i bezpośredniością w kontaktach, subtelnością. Mądrze i spokojnie potrafi wiele wyjaśnić, powiedzieć o sprawach trudnych tak, że otwiera ich głębię, a nie straszy złożonością. Jest wielkim darem Opatrzności, że zechciał współpracować z BSB i dzielić się z nami swą wiedzą i głębokim przeżyciem Księgi Psalmów.
o. dr Waldemar Linke CP, Wicekanclerz BSB